Köklü tarihimizin miraslarından biri olan Vaizoğlu cami hakkında ilk olarak 2020 yılında Kars yerel basınında bir yazı kaleme almıştım. 2022 yılında ise bu caminin daha geniş bir platformda tanıtılması için Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi tarafından düzenlenen Uluslararası Kars Alimler ve Edebiyatçıları Sempozyumunda bildiri olarak sundum. Amacım Kars tarihi kadar kültürel mirasının da geniş kitlelerce bilinmesiydi. Şimdi yeniden hatırlatmak istedim.

Kısaca hatırlatmak gerekirse; Vaizoğlu cami ve bu camide Vaizoğlu sülalesi tarafından verilen dini ve ilmi dersler Kars kültür tarihi açısından son derece önemli bir yere sahip. Vaizoğlu cami sultan III. Murad zamanında Vaizoğlu sülalesinin kendi maddi imkanlarıyla yapılmıştır. Caminin ilk hatipleri ve ilk hocaları da Vaizoğlu sülalesine mensuptur. Peki kimdi bu sülale?

Vaizoğlu sülalesi Kars'ın Osmanlı hakimiyetine geçtiği ilk dönemlerde Vezin köyüne gelen (bugün Ölçülü olarak anılan köy) köklü bir sülaledir. Söz konusu sülale hem Vezin köyünü kalkındırmış hem de Kars merkezde bugün Kars kalesi eteğinde yer alan Vaizoğlucamisini yaptırarak Kars halkının eğitiminde çok büyük katkıları olmuştur. Sülalenin Kars kültürüne emeği olduğu kadar bağımsızlığında da çok emeği vardır. 1855 Kars savunmasında büyük yararlılık gösteren bu sülaleye Vezin köyünün tamamı savaş ganimeti olarak verilmiş olup köy ilk olarak Vaizin köyü olarak anılmıştır. Zamanla Vezin köyü ismine dönüşmüştür. İşte bu sülaleden gelen Şeyh Muhammed Hamid Efendi de tıpkı dedeleri gibi Kars'a çok emeği geçmiş önemli bir şahsiyettir.

Şeyh Muhammed Hamid Efendi Kars tarihi ve kültürü için ne kadar değerli ise vatan şairimiz Namık Kemal için de o kadar değerlidir. Namık Kemal 12 yaşındayken dedesi ile birlikte Kars'a gelir. Kars'ta eğitimine devam etmesi gerekir ve Şeyh Muhammed Hamid Efendinin öğrencisi olur. Aslında bir anlamda hayatı Kars'ta aldığı eğitimde değişir. Zira şair olma yolunda ilk adımını Kars'ta atar ve ilk manzum denemesini Kars'ta yazar. Şeyh Muhammed Hamid Efendi'den Mesnevi, Arapça, Farsça, gibi önemli eğitimler alan Namık Kemal Kars'ta kaldığı süre içerisinde Kars Çayının sol kenarında, taş köprünün sağ tarafında yer alan üç katlı bina olan Paşa Konağında ikamet eder ve eğitimlerini burada alır. Şeyhin evi ise Paşa Konağının 150 adım kadar ilerisinde yer almaktaydı.

Kısaca bahsettiğim Vaizoğlu cami ve hatibi Şeyh Muhammed Hamid Efendi Kars tarih ve kültürüne katkısı üzerine anlatılacak çok şey var. Vaizoğlu cami bugün Kars kalesi eteklerinde yer almakla birlikte halen ibadete açık haldedir. Temennim değerinin bilinmesi ve ebediyete kadar ibadete açık kalmasıdır.

Kars halkı olarak üstünde yaşadığımız Kars topraklarının her karışının ne kadar kıymetli olduğunu farkında olmamız ve nesilden nesile aktarmamız lazım. Umarım Kars Tanıtımları yapılırken diğer tüm kültürel miraslarımız gibi Vaizoğlu cami de daha çok ön plana çıkarılır.